පරිසර නිරීක්ෂණ අංක 4 - ලිං කටේ නිවහනට සතුරු ප්‍රහාරයක්….

 අපේ මෙත්තා උයනේ ළිං කටේ හදපු සන්නාලියා ගෙ නිවහන ගැන මම ලියපු කතන්දරේ ඔබට මතක ඇති නේ.  ඔන්න ඉතින් මම දැන් කියන්න යන්නේ ඒ කතාවෙ දෙවෙනි කොටස. දෙසැම්බර් මාසේ ළිඳ ඇතුලේ කොට දිඹුල ගහේ කොළ එකතු කරලා බට්ටිච්චි ගෙදරක් හදලා තියෙන බව දැන ගත්තහම පසිනිටයි සෝමපාලටයි ඒ ගැන සැලකිල්ලෙන් ඉන්න කියලා මම දිල්ලියට ආවා. එදා ඉඳන් ඔෆිස් එකට කතා කරන හැම දවසකම වගේ මේ ගෙදර ගැනත් අහන්න මම අමතක කළේ නෑ. බට්ටිච්චි අම්මයි, තාත්තයි කූඩුවට යන එන බව ඒ ගොල්ලන් මට කිව්වා. එයාලා හොඳින් ඉන්න බව ඒ නිසා අපි දැනගත්තා. පෙබරවාරි මාසේ මම ආයෙත් ලංකාවට ගියා.  ගිය ගමන්ම මම කරේ ලිඳ ඇතුලට එබිලා බට්ටිච්චි ගෙදර තත්ත්වය හොයා බලන එක. අම්මයි තාත්තයි හෝ ගාලා කෑම ගේනවා. ඒ කියන්නේ අනිවාර්යෙන් බබාලා ඉන්නවනෙ. මං ආයෙත් බට්ටිචි අම්මටයි තාත්තටයි කිව්වා බබාලා ඉගිලෙන්න පටන් ගන්නකොට ලිදටනම් වට්ට ගන්න එපා; පරිස්සමෙන් කරන දෙයක් කරන්න කියලා. 

පෙබරවාරි 19 වැනිදා උදේ මම සුපුරුදු පරිදි අපේ මෙත්තා උයනේ ඉන්නවා. මට කෝල් එකක් ආවා. ඒකට කතා කරන ගමන් එකපාරටම මට ඇහුනෙ බට්ටිච්චි නාදේ. ඒ එක්කම ලේන් හාමි කෙනෙකුත් කලබලෙන් කෑගහනව. සද්දෙ එන දිහා බලනකොට අපොයි දෙයියනේ!!! ලිං ගැට්ට උඩ ඇටිකුකුල් හාමිලා  එක්කෙනෙක් නෙමෙයි දෙන්නෙක්ම. මම දැන ගත්තා බට්ටිචි ගෙදරට අකරතැබ්බයක් කියලා. Phone  එකේ ඉන්න ගමන්ම මම ළිඳ ගාවට දිව්වා. අනේ අපොයි බට්ටිච්චි ගෙදර තිබ්බ අත්ත තවත් ළිඳ ඇතුළට පාත්වෙලා. ටිකක් විමසිල්ලෙන් බලනකොට මට ඇහෙනවා පුංචි පැංචෙක් ගෙ සද්දයක්. ළිඳ ඇතුලෙන් එන්නේ. හරියට පේන්නෙත් නෑ. මම තාමත් කෝල් එකේ. එකපාරටම මම කෑගහනව; අයියෝ පැටියා වතුරේ… පැටියා වතුරේ…කියලා. මගෙත් එක්ක phone එකේ එහා පැත්තෙ හිටපු කෙනාට මේ කිසි දෙයක් හිතාගන්න බෑ. එයා අහනව මොකද මොකද?? කියලා. මම කියනවා..බට්ටිචි ගෙදරට ඇටෑක් කරලා පැටියෙක් වතුරට වැටිලා, මම දැන් ලිඳට බහින්න ඕනේ එයාව බේරා ගන්න කියලා. මගේ යාළුවා කලබල වෙලා මම දැන් ළිඳට පනියි කියලා. එයා කියනවා ඔයා දැන් කලබල වෙන්න එපා. පොඩ්ඩක් වට පිට බලන්න කවුරුහරි උදව්වකට හොයා ගන්න පුළුවන්ද කියලා. ඔයා නම් ලිඳට පනින්න එපා කියලා. කොහොම හරි ඒ උපදෙස් අරගෙන මම phone call එක cut කරලා උදව් හොයාගන්න විදිහක් ගැන හිතුවා. එහෙට මෙහෙට දුවන ගමන් පසිනිට කිව්වා කඹයක් ගේන්න කියලා. කරදරයක් උනහම හැමදාම මුලින්ම මතක් වෙන අසල් වැසියා තමයි ජයන්ති.  හොඳ වෙලාවට ජානක ගෙදර හිටිය. “අනේ ජානක කුරුලු පැටියෙක් ළිදට වැටිලා ඉක්මනට එන්නකෝ” කලබල වෙලා එලියට ආපු ජානක “හා හා මං එන්නම් කකා හිටියේ පොඩ්ඩක් ඉන්න අත හෝදගෙන එන්නම් කියලා කියන අතරේ අපේ අයියා බාල්දියක් අරගෙන ආවා ලිඳට දාලා කුරුළු පැටියව ගන්න. හැබැයි මේ කාටවත් කුරුලු පැටියා පේන්නෙ නැහැ. සද්දේ විතරයි. මෙයාලා උකුස්සෙක් තරම් ලොකු කුරුළු පැටියෙක් හොයනවා වගේ තමයි බලන්නේ. අඟල් දෙකක් වත් නැති මේ කුරුලු පැටියා මට විතරයි පේන්නේ. අනිත් ඔක්කොම අහනවා කෝ කෝ කුරුලු පැටියා කෝ කුරුලු පැටියා කියලා. මම කෑගහනව බාල්දිය දාන්න එපා කුරුළු පැටියා ගිලෙයි, ලිදට බහින්න අතින් ගන්න කියලා. ඉස්සරහා ගෙදරට කෑගහලා ගෙනාවා ඉනිමගක්.  කිසිම දේකට නෑ බෑ කියන ජානක කිව්ව හරි දාමු ඉනිමග ලිඳට මම බහින්නම් ඉනිමග උස මදි නිසා කඹේ බැන්දා එකේ. කඹය අල්ලාගත්තා පසිනියි මගේ අයියයි. ලිඳේ පතුලට ඉනිමග හිර කරා. දැන් ජානක බොහොම අමාරුවෙන් කමාන්ඩෝ කෙනෙක් වගේ ලිඳ ඇතුලට බහිනවා.ඒ අතරේ අහනව කෝ කුරුළු පැටියෙක් පේන්න නෑනේ” ඔයා බහින්න පහලට කුරුලු පැටියා වතුරේ ඉන්නේ. මම කියනවා. සද්දෙ නං එනවා තමා ඒ උනාට පේන්නේ නෑ. මේ අතරෙ කුරුලු පැටියා ව හොයනව කුරුලු අම්මා උඩ තියෙන බලුදං ගහට වෙලා එයාගේ දුක කියනවා. හැම තත්පරයක්ම වටිනවා ජිවිතයක් වෙනුවෙන්….. 

කොහොම හරි අමාරුවෙන් ජානක ඉණිමගේ අන්තිම පඩියටත් බැස්සා. “කුරුලු පැටියෙක් නම් පේන්න පරඬැල් ගොඩක් නම් තියෙනවා” ජානක කියනවා. “ ආ හරි හරි ඒ පරඬැල් ගොඩේ තමා කුරුලු පැටියා ඉන්නෙ, ගන්න.. ගන්න..මම කියනවා. අපොයි මෙච්චර චුටි කුරුළු පැටියෙක්ව පෙනුනේ කොහොමද? කුරුළු පැටියව අතින් අරගෙන බාල්දියට දාන ගමන් ජානක කියනවා. පැටියා උඩට ආවා. පිහාටුවත් හරියට ඇවිත් නැති පැටිය දිහා බලන ගමන් මම හිතනවා. ආයෙත් මේ  කූඩුව ඔතන තිබ්බොත් අනතුර වැඩියි. අපි කුඩුවේ අත්ත කපලා  වෙන තැනක බඳිමු. ජානක බොහොම අමාරුවෙන් උඩට එන අතරේ මං ආයිත් එයාට වැඩක් දෙනවා. ජානක දැන් කුරුලු පැටියා කූඩුවෙන් තියන්න බෑ ඔය කූඩුවේ අත්ත කපලා දෙන්න. උඩට දුන්න කුරුලු කූඩුව ඇතුලේ තව පැටියෙක්. බබාලා දෙන්නාවම කූඩුවට දාලා කූඩුවත් එක්ක කොටදිඹුලා අත්ත බලුදං ගහේ බැන්දා . ඊට කලින් ලිඳෙන් ගොඩට ආපු ජානකට කුරුළු පැටියව පෙන්නුවා. ජානකගේ මූනෙ මල් හිනා මල් හතයි. 

මෙන්න බොලේ මෙච්චර අමාරුවෙන් කුරුළු පැටියව බේරගත්ත ජානක අපිට පින් දෙනවා….අනේ ඔයාලට හරිම පින් මටත් මේ හොඳ වැඩේට සහභාගී වෙන්න කතා කරාට කියලා. අපි හැමෝටම සතුටුයි බට්ටිච්චා බේරා ගැනීමේ මහා මෙහෙවුම සාර්ථක උන එක ගැන. උදේ 9.35ට පටන් ගත්ත කුරුළු පැටියා බේරාගැනීමේ  මෙහෙයුම නමයයි 9.55 වෙනකොට අවසන් වුණා. සියලු දෙනා සතුටින් විසිර ගියා!! 

එතකොට තමයි මට මතක් උනේ මම හිටපු කෝල් එක. ආපහු කෝල් එකක් අරගෙන මං මගේ යාළුවට කිව්වා කුරුළු පැටියාව බේරාගත්තා කියලා. එකපාරටම එයා කියපි…ඇති යාන්තම් ඔයා ළිඳට පැන්නෙ නෑනේ නේද? මම බයවෙලා හිටියේ ඔයාට තිබ්බ කලබලේට ඔයා ළිඳට පනින්න ඇති කියලා. චෑ ..චෑ …වස ලැජ්ජාවයි….මම ඉතින් කලබල උනා තමයි ඇයි ඉතින් ජීවිතයක්නේ…සෙල්ලංද ?? 

හොඳ වෙලාවට අපේ ළිද අඩි දාහතරයි ගැඹුර. හදිස්සියක් වුණත් බැහැ ගන්න නම් බැරි නෑ. කොහොම නමුත් ආයෙනම්  ලිඳ ඇතුළේ කොටදිඹුල ගහේ කූඩු හදන්න එපා කියලා බට්ටිචි හාමිලාට අවවාද කළා. බේරලා දුන්න කුරුලු කූඩුවට අම්මයි තාත්තයි හරි හරියට කෑම අරන් යනවා බල බලා අපි අපේ වැඩ කරන්න පටන් ගත්තා. අර ඇටිකුකුළු හාමිලා දෙන්න නම් මගහැරුනු ගොදුර ගැන හිත හිතා මටත් බැන බැන ඇති කියලා මම තනියම හිතුවා. මොනව කරන්නද පණ පිටින් කුරුලු පැටියෙක් අපේ ළිඳේ වැටිලා ඉන්නකොට අහක බලාගෙන ඉන්නයැ? ඒක නිසා ඉතිං අපි බේරගත්තා.  තරහ වෙන්න එපා ඇටි කුකුළු හාමිලා තව ඔය ඕනි තරම් කෑම තියෙන්නෙ…. 

පරිසර නිරීක්ෂණ 2022 (අංක 2)

ගෙදර කොස්සේ කෙඳි හොරු ගෙන ගියෝයා…

අපේ මෙත්තා උයනේ මි මැසි හාමිලාට තියලා තිබ්බ කළය පාන් කිරිති හාමි හොරකම් කළා කියලා මම මිට කලින් කියලා තියෙනවනේ. ඒ කළය තමාගේ ගෙදර කර ගත්ත පාන් කිරිති හාමි නොනවත්වාම අදාළ කාලයේදී කළ ගෙඩිය ඇතුලේ කෙඳි වලින් කුෂන් කරලා එකේ සනීපෙට දරු පැටවුන් හදා ගත්තා. දැනට අවුරුදු 6ක්ම එයා පදිංචි වෙලා හිටියේ මේ ගෙදර තමයි.

මම මේ සැරේ ලංකාවට ගියාම එයාගේ ගෙදරට පොඩ්ඩක් ඔලුව දාලා බැලුවා මොකද කලේ කට ගාව රෝස පාට කෙන්දක් දැක්ක නිසා. කොහොමටත් දෙසැම්බර්, ජනවාරි වල එයාලාගේ දරු පැටව් ගෙදර නෑ. ඉතින් කළේ  ඇතුලේ cushion එක සෑහෙන්න පරණ පාටින් තිබ්බේ. ටිකක් ලං වෙලා බලනකොට තව රෝස පාට කෙඳි පෙන්න තිබ්බා. මට වැඩේ තේරුණා…හප්පොච්චියේ…මෙයත් ඒ ගමන ස්වභාවික දේවල් වලින් ඈත්වෙලා චීන බඩු ගෙදරට ගෙන්න පටන් ගෙනනේ කියලා මම කළේ ඇතුලට අත දාල මුළු cushion එකම එලියට ගත්තා.

ඔන්න බලන්න එකේ තිබ්බ දේවල්. කළු පාට, නිල පාට සහ රෝස පාට plastic කෙඳි. මේවා අරගෙන තියෙන්නේ අපේ ගෙදරින් නම් නෙවෙයි කියල මට සීයට දාහක් විශ්වාසයි මොකද අපේ ගෙදර තියෙන්නේ “සිරිලක දේ සිරි සැප දේ” කියලා ගෙදරට අතුගාන්න ගේන ස්වභාවික පොල් කොහු වලින් හදපු කොසු. මෙයා මේ අරුමෝසම් කෙඳි ගෙනැල්ලා තියෙන්නේ අපේ මෙත්තා උයන වටේ තියෙන ගෙවල් වලින් කියලා මට හොඳටම විශ්වාසයි මොකද අපේ අසල්වැසියෝ එයාලගේ කුස්සියේ කුණු ගෙනත් දාන්නේ අපේ මෙත්තා උයනේ compost එකටනේ. මම නිතරම දැකලා තියෙනවා ඒ කුණු අතරත් මේ වගේ පාට පාට plastic කෙඳි. අපිට ඉතින් ඒවා අහුලලා ඉවරයක් නෑ. අපේ මෙත්තා උයනේ උයන් පල්ලා වන සෝමපාලනම් මේ වැඩේට හරිම අකමැතියි. “අපේ මිස්ට පිස්සුනේ මේ අනුන්ගේ කුණු අපි ගන්නේ මේවා අහුලන්න පුළුවන් තරමේ ඒවා නෙමෙයිනේ” කියලා මුමුණනවා. එයා කියන්නේ ඇත්ත තමයි.




ඒවගේ plastic කොහු පාවිච්චි කරන අය ආපහු පොල් කෙඳි කොහු වලට මාරු උනානම් කොච්චර හොඳද? කවමදාවත් දිරලා යන්නේ නැති මේ plastic කෙඳි නිසා කොච්චර අය විදවනවද? ඒවා compost වෙන්නේ නැති නිසා අලුතින් පසක් හැදෙන්නේ නෑ, ගස් වල මුල් අවහිර වෙනවා, ඒ නිසා ගස් හැදෙන්නෙත් නෑ . අල වර්ග එරෙන්නෙත් නෑ, සත්තු ඒවගේ පැටලෙනවා, කාලයක් යනකොට ඒවා micro plastic විදිහට ඇහැට පේන්නේ නැති පුංචි කෑලි වලට කැඩිලා යනවා. එහෙම වුනාම ඉතින් ජලය හරහා, ආපහු අපේ ඇගටම මේ කුඩා micro plastic එනවා. එතකොට ඉතින් තව තව cancer hospital හදන්න මහන්සි වෙන්නත් වෙන්නේ අපිටම තමයි.




ඒ නිසා වැඩිය හොඳ නැද්ද ඊළඟ සැරේ කොස්සක් ගන්න යනකොට ස්වභාවික පොල් කොහු වලින් හදපු ලී මිටක් තියෙන අපේම කොස්සක් ඔයාලත් ගත්තොත්? ප්‍රශ්නෙට විසදුම එතන තමයි.




එහෙම හිතන ගමන් මම පාන් කිරිති හාමිගේ cushion එක අරගෙන ගල් බැම්ම උඩ ඉඳ ගත්තේ අර අරුමෝසම් කෙඳි එකින් එක එකතු කරලා අයින් කරන්න. ඒ කෙඳි ටික ecobrickk එකට දාපුවහම අපි එතනින් ප්‍රශ්නයට විසදුමක් දෙනවා. පසිනි ඇවිල්ලා ඒක vidoo කරා. මම ගත්තු පින්තුර ටික ඔයාලට වැඩේ බරපතලම තේරෙන්නත් එක්ක ඔන්න share කරා. බලන්නකෝ…

රෝස පාට ටික ලේසියෙන් අයින් කරා 

මේ ස්වභාවික කෙඳි අතරේ තියෙන කළු plastic කෙඳි පෙන්නේ නැති තරම් 

අනේ හැමෝම පොල් කොහු කොස්සක් ගෙදරට ගන්න හොඳේ pleeeeeese….

පරිසර නිරීක්ෂණ 2022- අංක 1.

කෙටි නිවාඩුවකට ලංකාවට ගිය මම දැකපු දේවල් ටිකක් සහ සමහර අත්දැකීම් ටිකක් ඔයාලත් එක්ක බෙදා ගන්න සැරෙන් සැරේ ලියන්න හිතුවා. මේ පලවෙනි එක.

පරිසර නිරීක්ෂණ 2022- අංක 1.

ගස් නැති කොළඹ රටේ මයියොක්කා ගසද ගසක් විය මගෙ නිවහනට…

මෙහෙම කිව්වේ මම නෙමෙයි. මම එහෙම හිතුවා විතරයි. නමුත් Black Hooded Oriole නමින් ඉංග්‍රීසියෙන් කියන විද්‍යාත්මකව Oriolus xanthornus නමින් හදුන්වන එහෙමත් නැත්නම් සමහර අය වරකා මදුලා කියලා හදුන්වන අපි කවුරුත් දන්නා කහ කුරුල්ලා එහෙම හිතන්න ඇති කියලා මට හිතුනා. ඔයාල හැමෝම මෙයාව ගෙවත්තේ දැකලා ඇතිනේ? ගිය මාසේ දවසක මම අපේ මෙත්තා උයනේ බිම ඉගෙන මුකුණු වැන්න පාත්තියේ තණකොළ ගලවන ගමන් මෙයා ගේ කට හඩ ඇහුනා. ටිකක් අමුතුයි මගේ කන ගාවින්මයි ඇහුනේ. විපරම් කරලා උඩ බලනකොට මෙන්න බොලේ මෙයා මඤ්ඤොක්කා අත්තක හරියටම මගේ ඔලුවට උඩින්. ටිකක් විතර පුදුමයි මොකද එයාලා කලාතුරකින් තමයි එච්චරම පාතින් ඉන්නේ. මමත් එහෙමම සද්ද නොකර ඇග හොල්ලන්නෙත් නැතුව ඔලුව කරකවලා බලාගෙන හිටියා. හපොයි….තව පුදුමයක් මෙන්න බොලේ මෙයා එතන කුඩුවක් හදනවා. හප්පොච්චියේ…..මේකේ වෙන ගස් නැද්ද මෙයාට මේ හැමෝම යන එන අඩි පාරේ අතේ උසින් තියෙන මඤ්ඤොක්කා කරුවක ගෙදර හදන්න?? මම එහෙම හිතනවා. හ්ම්ම් කමක් නෑ එයාටම මෙතන හරි යන්නේ නෑ කියලා හිතුනහම වෙන තැනකට යන්නේ නැතැයි කියලා මමත් මගේ වැඩේ කරගෙන ගියා.

පහුවදා බලනකොට තව ටිකක් හදලා. මම ඉතින් එතනින් එහෙට මෙහෙට යන්න එපැයි අපේ වැඩ ටික කරගන්න. ඒත් මෙයා නෙමෙයි බය වෙන්නේ. සාමාන්‍යයෙන් උස කොස් ගස්වල හෝ අඹ ගස්වල කූඩු හදන කහ කුරුල්ලා කෘමි සතුන් හෝ ඉදුණ පලතුරු ආහාරයට ගන්නවා. බොහෝ වෙලාවට උස ගස් තියෙන ගෙවතු වල නිතරම දකින්න පුළුවන් අලංකාර අයෙක්. පිරිමි පක්ෂියාගේ කළු පාට හිස ඉතා තද කළු පාටින් දකින්න පුළුවන් නමුත් ගැහැණු සතා ඊට වඩා ලා කළු පාට හිසක් සහිතයි. සාමාන්‍යයෙන් බිත්තර දෙකක් දාන මේ පක්ෂියා කුඩු හදන්නේද උස ගස් වල කරුවක කෝප්පයක ආකාරයට. මිට කලින් මෙයා අපේ අඹ ගහක කුඩුවක් හැදුවා ඒත් හරිම පහලින් (ඒකෙ පින්තුරයක් ගයනි Gayani Dissanayaka අරගෙන් තිබ්බා, මම ඒකත් ඔයාලට බලා ගන්න post කරනවා).

අවාසනාවකට වගේ ඒ කූඩුව ඇටි කුකුල් හාමි කඩලා බිත්තර කෑවා. මේ පාරවත් එයාගේ පවුල රැකේවා කියලා ප්‍රර්ථනා කරනවා ඇරෙන්න වෙන කරන්න දෙයක් අපිට නෑනේ. කහ කුරුළු හාමි මඤ්ඤොක්කා ගහේ කුඩුවේ ඉන්න පින්තුරේ පසිනි එවලා තිබ්බා.

ඒ කියන්නේ එයා වැඩේ අතැරලා නෑ එතන ගේ හදන්න හොදයි, අපෙන් කරදරයක් නැති බවත් හිතෙන්න ඇති. එයාට හොද නම් ඉතින් අපිට මොකෝ…?? තාම මඤ්ඤොක්කා අල එරිලත් නැති නිසා ගහ ගලවන්න ඕනෙත් නෑනේ !